Li­kov­ni stva­ra­lac Ne­nad Šo­škić, ko­ji je od 2014. go­di­ne na če­lu Cen­tra sa­vre­me­ne umjet­no­sti Cr­ne Go­re, obe­ća­va nam do kra­ja go­di­ne za­ni­mljiv umjet­nič­ki pro­gram u CSUCG. Ni­je že­lio da ot­kri­va sve kar­te, koje Cen­tar dr­ži u ru­ka­vu. No, je­dan adut ipak nam je ot­krio –Al­fre­do Pi­ri, ita­li­jan­ski umjet­nik ko­ji pri­pa­da sa­mom vr­hu svjet­ske sa­vre­me­ne sce­ne go­sto­va­će u ga­le­ri­ji Cen­tar. Sa­zna­je­mo i da će bi­ti do­ma­ći­ni dru­gim po­zna­tim umjet­ni­ci­ma iz Bu­gar­ske, Austri­je, Ita­li­je i iz re­gi­o­na. Šo­škić obe­ća­va i iz­lo­žbe broj­nih do­ma­ćih umjet­ni­ka.
– Već ne­ko­li­ko go­di­na uspi­je­va­mo da do­ve­de­mo ne­ko­li­ko zna­čaj­nih svjet­skih umjet­ni­ka, što ni­je la­ko. Za do­ma­ću sce­nu ima­mo otvo­re­ne kon­kur­se za sve na­še pro­sto­re i mi­slim da za­hva­lju­ju­ći nji­ma do­bi­ja­mo bo­lji kva­li­tet. Dok re­a­li­zi­je­mo pla­no­ve za ovu go­di­nu, ima­mo is­pla­ni­ra­nu već na­red­nu. Pla­ni­ra­nje una­pri­jed omo­gu­ća­va da na vri­je­me ko­or­di­ni­ra­mo, do­ve­de­mo lju­de i, na kra­ju kra­je­va, po­ka­že­mo da smo ozbilj­ni.
• Ko­li­ko Vam upra­vlja­nje Cen­trom omo­gu­ća­va da se po­sve­ti­te svom stva­ra­la­štvu?
– Kad upra­vlja­te ne­kom ku­ćom du­žni ste da na pr­vo mje­sto sta­vi­te taj po­sao. Lič­ni rad i in­te­re­so­va­nja po­sta­ju se­kun­dar­ni. Na­rav­no, ne­ma me mno­go na do­ma­ćoj sce­ni. Od­mo­ri i lje­to su mo­je vri­je­me. Iz­la­gao sam u No­vom Sa­du, na Du­nav­skim di­ja­lo­zi­ma, pri­je dvi­je go­di­ne iz­la­gao u Nju­jor­ku, a kra­jem ove pred­sta­vi­ću se u Ma­ja­mi­ju. Da­kle, ne mo­gu da se ža­lim. Di­rek­tor­ska du­žnost me ve­o­ma li­mi­ti­ra, jer ne mo­gu da se ja­vim na kon­kur­se, na pri­mjer, za Ve­ne­ci­jan­sko bi­je­na­le...
• Ne­kad smo po­sta­vlja­li po­li­ti­ča­re da bu­du di­rek­to­ri usta­no­va kul­tu­re, no to se pro­mi­je­ni­lo i da­nas ima­mo ugled­ne stva­ra­o­ce na nji­ho­vom če­lu. Da li je to do­bro ili lo­še?
– Po mom mi­šlje­nju to je po­zi­tiv­no. Uko­li­ko je taj di­rek­tor-umjet­nik po­znat, ima mo­guć­nost da upo­tri­je­bi lič­ne ve­ze da bi na­pra­vio što kva­li­tet­ni­ji pro­gram. Evo vam pri­mje­ra. Ne­dav­no je kod kod nas iz­la­gao Ju­džin Le­me. Sa na­šim mi­ni­mal­nim bu­dže­tom ni­kad ne bi­smo mo­gli da or­ga­ni­zu­je­mo nje­go­vu iz­lo­žbu. Ali, ta iz­lo­žba je pro­iz­vod mo­je iz­lo­žbe u Nju­jor­ku. Da­kle, is­ko­ri­stio sam lič­ne ve­ze da bi­smo ga ima­li ov­dje. I još ne­što – nje­go­vu po­stav­ku fi­nan­si­ra­la je u naj­ve­ćoj mje­ri nju­jor­ška MA­NA. To su te po­volj­no­sti. Jed­no­stav­no, bo­lje ra­zu­mi­je­te ka­ko funk­ci­o­ni­še umjet­nik, ka­ko se or­ga­ni­zu­ju iz­lo­žbe, pa sred­stva ko­ja ima­te na ras­po­la­ga­nju pa­met­ni­je ras­po­di­je­li­te na pra­ve stva­ri, a ne na glu­po­sti. Za­to je to do­bar kon­cept. Ni­je ta­ko sa­mo sa li­kov­nom umjet­no­šću. Kad su BI­TEF vo­di­li umjet­ni­ci to je bi­la naj­zna­čaj­ni­ja kul­tur­na ma­ni­fe­sta­ci­ja u Ju­go­sla­vi­ji i ši­re.
• Cr­na Go­ra se sma­tra ze­mljom sa iz­u­zet­nom li­kov­nom sce­nom. Kao umjet­nik ko­ji pu­tu­je i iz­la­že u ino­stran­stvu, da li sma­tra­te da se na­še li­kov­no stva­ra­la­štvo mo­že upo­re­di­ti sa svi­je­tom?
- Tač­no je da je Cr­na Go­ra ze­mlja umjet­ni­ka. Vje­ro­vat­no za­to što su na­ši lju­di in­di­vi­du­al­ci. Ali, zbog to­ga nam je te­že da us­po­sta­vi­mo si­stem. Ima­mo ja­ko pu­no in­di­vi­du­a­la­ca ko­ji ne vo­le, ili se ne osje­ća­ju do­bro, kad tre­ba bi­ti u ti­mu. I, za­to mi ima­mo kva­li­tet­ne umjet­ni­ke, ali ne­ma­mo do­bre ti­mo­ve. A, da li se mo­že­mo upo­re­di­ti sa svjet­skom sce­nom? Na­rav­no, ali je to pi­ta­nje je šta je svjet­ska sce­na. Kroz isto­ri­ju sce­na je uvi­jek bi­la ge­ne­ri­sa­na ne­kom ve­li­kom ide­jom. I te ve­li­ke ide­je od­re­đi­va­le su prav­ce. Tre­nu­tak ko­ji sa­da ži­vi­mo je de­ka­den­tan. Ne­ma ve­li­kih ide­ja. Ako po­sma­tra­mo po­li­ti­ku ja­sno vi­di­mo o če­mu se ra­di. U pret­hod­noj epo­hi vla­da­le su li­je­ve, hu­ma­ni­stič­ke ide­je, ko­ji­ma pri­pa­dam, a da­nas je na sce­ni de­sni­ca. Da­kle, mo­že­mo se upor­di­ti sa svjet­skom sce­nom, ali tre­ba ima­ti na umu da je ona ite­ka­ko raz­li­či­ta u Nju­jor­ku, Pa­ri­zu, Ri­mu, Min­he­nu, Ber­li­nu.
• Ima­te li ne­ki sa­vjet za mla­de umjet­ni­ke?
- Mo­ja po­ru­ka je da idu na­po­lje, da ši­re vi­di­ke i po­gle­de na ži­vot. To je je­di­ni na­čin da objek­tiv­no sa­gle­da­ju se­be i svoj rad. Umjet­nik je do­bar sa­mo kad u se­bi no­si sa­vre­me­nost i pod­ne­blje iz ko­jeg po­ti­če. Miks to­ga či­ni umjet­ni­ka. Ve­o­ma je va­žno da se pu­tu­je i da se vi­di, jer se na taj na­čin for­mi­ra, pre­vas­hod­no lič­nost, ko­ju pra­ti rad. Iza sva­kog ve­li­kog dje­la sto­ji ve­o­ma in­te­re­sant­na lič­nost. Ve­li­ka dje­la ne do­la­ze ni iz če­ga.
• Da li ka­da stva­ra­te ima­te na umu ne­ku po­ru­ku?
- Ako bi umjet­nost po­sma­tra­li sa­mo kroz este­ti­ku, to ne bi bi­lo ni­šta. Umjet­nost ko­ja ukra­ša­va zid u ku­ći ili ne­ki grad­ski am­bi­jent ni­šta ne zna­či. Ima­te mno­go ljep­ših estet­skih mo­me­na­ta u pri­ro­di ko­ji­ma će­te svo­jim po­gle­dom da­ti smi­sao. Umjet­nost mo­ra da no­si du­bi­nu. Ona mo­ra da po­se­je­du­je eti­ku. Na­rav­no, ona ima za­da­tak da kroz etič­nost pro­ble­ma­ti­zu­je vri­je­me u ko­jem ži­vi­mo, na­čin na ko­ji ži­vi­mo, da pro­ble­ma­ti­zu­je ide­je, po­na­še­nje, do­ga­đa­je. Da­kle, umjet­nost, po­go­to­vo sa­vre­me­na, uvi­jek je pro­ak­tiv­na. Uvi­jek je umjet­nost bi­la u funk­ci­ji. Zna­te, kad je Đo­to sli­kao ka­pe­lu u Pa­do­vi ta­da je imao ide­ju da na­pra­vi ne­što što će lju­de osta­vi­ti bez da­ha. I ta­da je umjet­nost bi­la u funk­ci­ji.
• Da li su, mo­žda umjet­ni­ci neo­stva­re­ni po­li­ti­ča­ri?
- Ima ih. Evo, Edi Ra­ma je od­li­čan umjet­nik, a i pre­mi­jer je Al­ba­ni­je. Ima umjet­ni­ka po­li­ti­ča­ra, ni­je to uop­šte ne­po­zna­to. Pa i Var­gas Ljo­sa je po­ku­ša­vao da bu­de pred­sjed­nik svo­je ze­mlje. Pa, Ha­vel. Ima ih, i mi­slim da to uop­šte ni­je loš iz­bor. Ali, da se vra­ti­mo na na­šu te­mu. Za­i­sta, umjet­nost tre­ba da uka­že. Na­sto­jim da po­ša­ljem po­ru­ku. Ona, na­rav­no, ne smi­je da bu­de na pr­vu lop­tu, ali tre­ba da ak­ti­vi­ra po­sma­tra­ča, da ga mo­ti­vi­še da uče­stvu­je u „za­vr­šet­ku” to­ga ra­da. Dje­lo sa­mo za se­be ni­je ni­šta. Ono bez pu­bli­ke ne po­sto­ji. Je­di­no ta­ko se de­ša­va lje­po­ta umjet­no­sti. S.ĆET­KO­VIĆ


Za evrop­ske fon­do­ve

• Stal­no do­bi­ja­mo po­ru­ke da ne zna­mo da ko­ri­sti­mo evrop­ske fon­do­ve, ka­ko za dru­ge obla­sti, ta­ko i za umjet­nost?
- Da bi­smo ko­ri­sti­li fon­do­ve tre­ba da ima­te plan i već is­pla­ni­ra­te sred­stva. Do­bi­ti no­vac ni­je uop­šte la­ko, ali, ni­je ne­mo­gu­će. Mi­slim da bi sa­va­ka in­sti­tu­ci­ja tre­ba­lo da ima tim ko­ji se ti­me ba­vi. Dok sam bio na FLU for­mi­rao sam tim sa­mo za tu svr­hu. Pra­ti­li smo kon­kur­se, ja­vlja­li se na po­zi­ve i zna­li i da do­bi­ja­mo pa­re. Zna­či, to za­htje­va tim­ski rad ko­ji iz­i­sku­je lju­de raz­li­či­tih pro­fe­si­ja. Jer, ni­je ne­mo­gu­će do­bi­ti no­vac iz evrop­skih fon­do­va, sa­mo je pi­ta­nje kad i ka­ko mo­že­te od­go­vo­ri­ti na zah­ti­je­ve i pro­po­zi­ci­je ko­ji se tra­že.